Po omówieniu NLPZ i paracetamolu, tym razem przyszła kolej na leki opioidowe. Preparaty te są często stosowane u osób starszych, zwłaszcza jeśli mówimy o tzw. słabych opioidach, czyli m. in. o tramadolu, kodeinie czy dihydrokodeinie. Warto zauważyć, że ich znaczenie w ostatnim dziesięcioleciu wzrosło jeszcze bardziej, ze względu na pojawienie się przezskórnych systemów terapeutycznych.
Od czego zależą wskazania dla opioidów?
Poszczególne opioidy różnią się od siebie siłą działania, profilem metabolicznym, ryzykiem rozwoju powikłań, prawdopodobieństwem uzależnienia czy postacią farmaceutyczną. Dlatego zakres wskazań wcale nie będzie wąski. Obecnie obejmuje on nie tylko bóle związane z chorobą onkologiczną, ale także bóle przewlekłe pochodzenia nienowotworowego, w przypadku których stosowane wcześniej leki (np. NLPZ w monoterapii lub w połączeniu z innymi środkami) nie przyniosły zadowalających rezultatów.
Start low – go slow – but go
Głównym zastosowaniem opioidów jest walka z silnym bólem (pooperacyjnym, pourazowym, nowotworowym), często przewlekłym. W leczeniu mającym na celu opanowanie bólu przewlekłego chory przyjmuje dawki podawane regularnie oraz – co ważne - dodatkowe dawki doraźne (np. oksykodon – w przypadku bólu przebijającego, ostrego, ale epizodycznego). Warto pamiętać, że niezależnie od rodzaju terapii złotą zasadą przy ustalaniu schematu dawkowania opioidów jest koncepcja: start low – go slow – but go.
Leczenie działań niepożądanych?
Wydaniu leku opioidowego pacjentowi w podeszłym wieku powinna towarzyszyć informacja o działaniach niepożądanych, gdyż to one w tym wypadku uważane są za główną przyczynę przerwania leczenia. Wśród głównych efektów ubocznych wymienia się zaparcia, zawroty głowy, zmęczenie, nudności i wymioty.
Dlatego też w trakcie wydawania leku opioidowego warto m. in. zwrócić uwagę na:
- dodatkowe przepisanie leku przeciwwymiotnego w celu ograniczenia mdłości (zwłaszcza na początku leczenia),
- stosowanie łagodnych leków przeczyszczających, które złagodzą lub zapobiegną zaparciom (ich częstość oraz nasilenie są podobne w trakcie trwania całej terapii opioidami)
Dzienniczek dolegliwości bólowych
Wiele rekomendacji dodatkowo wskazuje również na konieczność prowadzenia przez pacjenta dziennika dolegliwości bólowych. Ocenia się, że ten sposób nie tylko zwiększy kontrolę skuteczności i bezpieczeństwa terapii, ale także pozwoli na dostosowanie dawki leku do konkretnego chorego. Dzięki temu możemy uniknąć uzależnienia czy wielu niekorzystnych powikłań.
Puenta:
Leki opioidowe nie są wolne od działań niepożądanych oraz ryzyka uzależnienia psychicznego, szczególnie jeśli rekomendowane są pacjentom w podeszłym wieku. Dlatego przed każdorazowym wydaniem takiego środka należy poinformować o:
- wskazaniach terapeutycznych
- szczegółowym schemacie dawkowania leku (zasada: start low – go slow – but go)
- możliwych powikłaniach oraz metodach ich ograniczenia/zmniejszenia.
Przygotował zespół zatrzymajpacjenta.pl