Punktem wyjścia do omówienia efektu serowego (cheese effect), bo tak polskojęzyczne publikacje określają interakcje pomiędzy lekami a składnikiem serów pleśniowych, jest wyjaśnienie działania tyraminy – substancji charakterystycznej dla wielu powszechnych produktów żywnościowych, i wykazującej - zwłaszcza jeśli występuje w nadmiarze - niekorzystne działanie farmakologiczne.
Gdzie można znaleźć tyraminę?
Lista produktów jest bardzo szeroka. Najwięcej tyraminy zawierają sery (wiemy już skąd wzięła się nazwa tego niekorzystnego zjawiska), a w szczególności: cheddar, ementaler, camembert, brie, blue, mozzarella, parmezan, romano, roquefort, stilton, gruyere.
W dalszej kolejności wymienia się ryby, głównie wędzone solone, wątrobę wołową, sos sojowy, kawior i kiełbasę bolońską.
Nie mało tej substancji zawiera także czekolada, banany, awokado, figi, bób, likier typu chartreuse oraz wina typu: wermut czy chianti (o tym, dlaczego nie należy ich łączyć z lekami wyjaśniliśmy w artykule: Co ma wspólnego wermut z antydepresantami?).
Tyramina a leki - dlaczego ta interakcja może być groźna?
Tyramina rozkładana jest w organizmie przez monoaminooksydazę (MAO). Substancje, które zahamują aktywność tego ważnego enzymu będą więc jednocześnie hamować metabolizm tyraminy w ustroju. W efekcie dojdzie do zwiększenia jej poziomu we krwi, co z kolei spowoduje uwolnienie noradrenaliny z zakończeń nerwowych i adrenaliny z nadnerczy. Oba te neuroprzekaźniki mogą bezpośrednio wywołać gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego, który może nawet prowadzić do krwawień śródczaszkowych (tak, wiele takich przypadków opisano w literaturze).
To jednak nie wszystko. Zwiększonemu ciśnieniu mogą towarzyszyć inne objawy jak: ból głowy, bóle zamostkowe, hipertermia i zaburzenia widzenia. U części pacjentów odnotowano także spowolnienie psychoruchowe, tachykardię, sztywność karku, zaburzenia widzenia, wymioty czy zaburzenia lękowe.
Sugeruje się, że tyramina w wyższym stężeniu może okazać się nawet śmiertelna – w tym przypadku za dawkę graniczną przyjmuje się poziom 6 mg (chociaż należy pamiętać o wrażliwości osobniczej, która w tym kontekście może posiadać znaczenie kolosalne).
Które leki hamują MAO i jednocześnie metabolizm tyraminy, powodując jej kumulację w organizmie?
Będą to 3 ważne grupy:
- Niektóre leki przeciwdepresyjne np. moklobemid
- Leki stosowane w terapii choroby Parkinsona np. selegilina
- Izoniazyd, wskazany w leczeniu wszystkich płucnych i pozapłucnych postaci gruźlicy
Puenta:
Jeśli Twój pacjent stosuje któryś z poniższych leków, poinformuj, aby unikał produktów żywnościowych wymienionych w podrozdziale: Gdzie można znaleźć tyraminę? Pamiętaj, że tzw. efekt serowy może być spowodowany przez składniki zawierającej już średnią ilość tyraminy.
Przygotował zespół zatrzymajpacjenta.pl