O lekach obniżających odpowiedź immunologiczną naszego organizmu mówi i pisze się ostatnio wiele. Większość opinii – jak wiemy – powiązana jest z rejestracją szczepionki przeciwko COVID-19. Charakterystyka Produktu Leczniczego preparatu wskazuje, że nie oceniano skuteczności, bezpieczeństwa stosowania ani immunogenności szczepionki u osób z obniżoną odpornością, w tym u osób otrzymujących leczenie immunosupresyjne. Z drugiej strony skuteczność preparatu może być mniejsza u osób z obniżoną odpornością.
Przyjrzyjmy się liście głównych „immunosupresantów” (z zastrzeżeniem, że obniżenie odporności nie występuje zawsze i z jednakowym nasileniem – decyzja o doborze leku i innych preparatów leży wyłącznie w gestii lekarza prowadzącego pacjenta).
Glikokortykosteroidy
Hamują zarówno wczesną jak i późną odpowiedź immunologiczną. Zmniejszają również powstawanie i uwalnianie cytokin, a także powodują spadek ruchliwości i aktywności większości komórek biorących udział w reakcjach odpornościowych: neutrofili, makrofagów, bazofili, limfocytów T i B. Hamują również aktywność fibroblastów, a nawet wytwarzanie kolagenu. Wszystko to z jednej strony prowadzi do łagodzenia objawów zapalenia, co z powodzeniem wykorzystywane jest w reumatologii, pulmonologii, onkologii, hematologii czy alergologii. Z drugiej natomiast te same efekty mogą powodować znaczący spadek odporności.
Terapie onkologiczne
W tym przypadku spadek odporności odnotowano nie tylko po preparatach starszej generacji (z klasy środków alkilujących, antymetabolitów, antybiotykach antracyklinowych), które powoli ustępują miejscu lekom nowszym, ale także po preparatach biologicznych lub biopodobnych (np. ipilimumabie, cetuksimabie). W tym drugim przypadku działanie immunosupresyjne jest jednak mniejsze i w znacznej mierze uzależnione od stanu pacjenta, jego wieku, czasu rozpoczęcia leczenia czy rodzaju nowotworu.
Przeciwdziałanie reakcji odrzucenia przeszczepu
W pierwszej kolejności należy wymienić tu cyklosporynę. Preparat ten pośrednio hamuje produkcję przeciwciał i aktywację makrofagów. W niewielkim stopniu wpływa również hamująco na limfocyty B. Zmniejsza również wytwarzanie interleukiny 2, od której zależy różnicowanie limfocytów T. Cyklosporyna w monoterapii lub w połączeniu z innymi lekami (azatiopryną, mykofenolanem mofetylu, takrolimusem czy sirolimusem, które także wykazują aktywność immunosupresyjną) znalazła szerokie zastosowanie u pacjentów po przeszczepie nerki, serca, wątroby czy płuc.
Puenta:
Jeśli Twój pacjent stosuje któryś leków z powyższego zestawienia, poinformuj, że terapia wiążę się ze znacznym obniżeniem odporności. Pamiętaj również, iż może ona nie być zamknięta. Immunosupresję potwierdzono także m. in. u chorych stosujących interferony, białka wiążące TNF, opioidy, a nawet niektóre silne działające antybiotyki.
Przygotował zespół zatrzymajpacjenta.pl